2 oktober 2011

Einde aan “bashing” ambtenaar?!

Door Gilyan Parker

Ambtenaren gaan vallen onder de privaatrechtelijke regels voor gewone werknemers. Dat leidt tot veel veranderingen.

Sinds bijna één jaar ligt daarvoor een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer. Eerder schreven wij daarover (Ambtenaar wordt werknemer). Aan dit wetsvoorstel is in september 2011 een nieuw hoofdstuk toegevoegd. In een zogeheten Nota naar aanleiding van het verslag leggen de indieners (D66’er Koser Kaya en CDA’er Van Heijum) nog eens nut en noodzaak uit. Tijd om te bezien hoe het wetsvoorstel er nu juridisch voor staat.

Wat verandert er?

Zo’n 600.000 ambtenaren op wie nu publiekrechtelijke regels van toepassing zijn, gaan straks vallen onder het BW. Voor hen maakt het ARAR, CAR/UWO etc. plaats voor het BW en gewone CAO’s. De Ambtenarenwet blijft voor hen in uitgeklede vorm ook gelden. Deze nieuwe ambtenaren, want ze blijven ambtenaar heten, moeten dus blijven voldoen aan integriteits-eisen, moeten een eed of belofte afleggen en voor hen blijven afwijkende regels over vrijheid van meningsuiting gelden. Anderzijds gaan grote groepen werknemers, straks óók ambtenaar heten. Mensen die nu bij het UWV werken, bij DNB, AFM of het CAK heten straks ambtenaar, inclusief de toepasselijkheid van de uitgeklede Ambtenarenwet. Maar zijn zij straks “zo maar” gebonden aan die Ambtenarenwet zonder hun expliciete toestemming of zonder een wettelijke regeling? Nu na een jaar, lijkt dit nog niet goed geregeld te zijn in het wetsvoorstel.

Overgangsrecht

En hoe zit dat met de huidige ambtenaren die zoals gezegd onder het BW gaan vallen en een arbeidsovereenkomst krijgen? Op de aanstelling en op de rechtspositieregelingen (ARAR, CAR/UWO etc.) gebaseerde individuele afspraken en toezeggingen blijven behouden, bijvoorbeeld over bezoldiging, werktijden en verlof. Het wetsvoorstel gaat er verder vanuit dat veel van de algemene rechten en plichten uit die ambtelijke rechtspositieregelingen worden geregeld in een CAO. Vergelijkbaar met CAO’s zoals die nu al voor gewone werknemers gelden. Maar als zo’n CAO straks niet op tijd klaar is, zijn de ambtenaren dan rechteloos? En als die CAO wel klaar is, dan is de ambtenaar-werknemer daar niet “zo maar” aan gebonden. Dat ben je namelijk alleen als je lid bent van de CAO-sluitende vakbond of als je expliciet akkoord gaat met toepassing van een CAO op de arbeidsovereenkomst (via een zogeheten incorporatiebeding). Het wetsvoorstel voorziet nog niet in een goede methode om er voor te zorgen dat deze nieuwe ambtenaren straks aan een CAO gebonden raken.

2015 niet haalbaar

De Nota noemt niet langer 2015 als invoeringsdatum omdat de aanpassing van andere wetten wel eens “bewerkelijk” kan zijn. Voorlopig dus nog geen veranderingen, maar dat is geen reden om dit wetgevingstraject niet te blijven volgen, want als het doorgaat komt er veel op u af!

“Bureaucrat-bashing”

Als het eenmaal wet wordt dan zal volgens de Nota het feit dat voortaan het civiele recht en niet het bestuursrecht van toepassing is, er toe leiden dat een einde komt aan letterlijk geschreven “bureaucrat-bashing”. Het negatieve imago van de ambtenaar die volgens populistische geluiden niet hard werkt en niet (makkelijk) kan worden ontslagen. Tot nu toe hangt rond dit wetsvoorstel namelijk een zweem van het straks makkelijker kunnen ontslaan van ambtenaren, maar daar gaat het volgens de Nota dus niet om.

Eenvoudiger ontslag?

Ontslag zal trouwens niet veel makkelijker worden voor de rijksoverheid, gemeenten en provincies. Want straks moeten de overheidswerkgevers eerst aan het UWV of aan de kantonrechter toestemming voor ontslag vragen. Het BBA 1945 wordt namelijk van toepassing op ambtenaren. Óók op mensen werkzaam in het openbaar onderwijs. De overheid zal ook vergoedingen volgens de kantonrechtersformule en wegens kennelijk onredelijk ontslag moeten gaan betalen. Daar naast is de vraag wat er gaat gebeuren met de nu nog behoorlijk gunstige wachtgeldregelingen bij vooral de rijksoverheid.

Wordt vervolgd

De Nota laat nog een aantal juridische vragen rond het wetsvoorstel open. Desondanks lijkt het wetsvoorstel in de Tweede Kamer de eindstreep wel te halen. Hoe het dan verder gaat, laten wij u uiteraard steeds weten.

Gilyan Parker