9 juni 2015

Exportproduct class actions

Door Gilyan Parker

De Nederlandse wetgeving kent een tweetal gerechtelijke procedures dat in Europa redelijk uniek is. Dat is enerzijds de groepsactie die in artikel 3:305a BW is opgenomen en de collectieve schadeovereenkomst van artikel 7:709 BW.

Beide procedures bieden uitkomst in gevallen, waarin een groot aantal personen schade lijdt door een gedraging of door gelijksoortige gedragingen van een ander. Vaak is de schade die ieder individu ondervindt zo klein dat de kosten van een procedure al snel hoger zijn. Het is echter bijzonder wrang als gedragingen die bij veel mensen schade veroorzaken om die reden zonder consequentie blijven. Daarom zijn er in het Nederlandse rechtsstelsel mogelijkheden gecreëerd om gezamenlijk tegen dergelijke gedragingen op te treden.

De groepsactie

De groepsactie van artikel 3:305 a BW biedt de mogelijkheid dat een stichting of vereniging voor een gezamenlijk belang van meerdere personen optreedt. Door middel van deze procedure kan de stichting of vereniging alle vorderingen instellen, behalve een vordering strekkende tot schadevergoeding te voldoen in geld. Indien bijvoorbeeld een grote groep mensen een gelijksoortige overeenkomst met een bedrijf heeft afgesloten, maar het bedrijf de overeenkomst ten opzichte van al die personen op een bepaalde manier schendt, kan een verklaring voor recht gevorderd worden inhoudende dat de desbetreffende gedraging in strijd is met de overeenkomst. Te denken valt ook aan een situatie waarbij een groep mensen er belang bij heeft dat een bepaalde gedraging wordt verboden, bijvoorbeeld omdat het hun leefomgeving negatief beïnvloedt. Ook in dit geval kan een stichting of vereniging namens de belanghebbenden optreden om het gezamenlijke belang te behartigen.

De collectieve schadeovereenkomst

De collectieve schadeovereenkomst vergt in eerste instantie de samenwerking tussen de schadeveroorzaker en de belangenvertegenwoordiger(s). Deze moeten namelijk gezamenlijk een overeenkomst sluiten, waarin wordt bepaald welke kring van personen in aanmerking komt voor schadevergoeding, hoe deze vergoeding berekend wordt en hoe zij kan worden verkregen. Partijen kunnen dan aan het Gerechtshof Amsterdam verzoeken om die overeenkomst algemeen verbindend te verklaren. Dat houdt in dat alle betroffen personen aan deze overeenkomst gebonden zijn, tenzij zij binnen een bepaalde termijn schriftelijk aangeven niet aan de overeengekomen schikking deel te willen nemen. Deze personen kunnen dan alsnog individueel een procedure tegen de schadeveroorzaker starten. Voor de personen die deelnemen aan de schikking is dit uitgesloten. Deze procedure biedt ook voor de schadeveroorzaker het voordeel dat hij niet vele kleine procedures moet voeren, maar de zaak in een keer af kan doen.

Gebruik door buitenlandse partijen

Er bestaat veel behoefte aan dergelijke groepsprocedures. Het komt namelijk regelmatig voor dat partijen trachten een groepsactie of een collectieve schadeovereenkomst aan de Nederlandse rechter voor te leggen, terwijl de zaak maar weinig aanknopingspunten met Nederland heeft. Het Gerechtshof Amsterdam, dat exclusief bevoegd is met betrekking tot het verzoek een collectieve schadeovereenkomst algemeen verbindend te verklaren, komt aan deze behoefte echter grotendeels tegemoet, door zijn bevoegdheid ruim uit te leggen en ook verzoeken in behandeling te nemen waarbij maar een klein deel van de schadelijdende personen in Nederland woont. Voorbeelden hiervan zijn de zogenaamde Shell en de Converium-zaken (Gerechtshof Amsterdam 29 mei 2009, Shell, JOR 2009/197 en Gerechtshof Amsterdam 17 januari 2012, Converium, JOR 2012/51).

Misbruik

Bij het voeren van de procedures kunnen ook andere belangen een rol spelen, bijvoorbeeld de commerciële belangen van de behandelend advocaat of de procesfinancier. Het belang van de personen die schade hebben geleden staat daarbij niet altijd voorop. Om mogelijk misbruik te voorkomen heeft de wetgever reeds in 2013 voor beide procedures de vereisten aangescherpt om als belangenbehartiger aangemerkt te worden. Slechts als de stichting of vereniging kan aantonen dat zij de in de procedure betrokken belangen daadwerkelijk behartigt en haar optreden in het belang van een aanmerkelijk deel van de groep schadelijdende personen is, wordt zij als belangenbehartiger in de procedure erkend.

Conclusie

Kortom, zowel de groepsactie als de collectieve schadeovereenkomst zijn van waarde, omdat zij de mogelijkheid bieden om op efficiënte wijze voor een grote groep gedupeerden op te komen en regelingen te treffen. De groeiende buitenlandse interesse voor deze rechtsfiguren toont ook aan dat er buiten Nederland zonder een dergelijke procedure vaak maar weinig mogelijkheden zijn om op te komen tegen gedragingen die bij veel personen relatief weinig schade veroorzaken. De mogelijkheden daartoe zullen naar verwachting in de toekomst nog verder worden uitgebreid. In 2014 is een wetsvoorstel gedaan, dat erop ziet om ook een vordering tot schadevergoeding in een collectieve actie toe te staan. Daarmee komt de wetgever de grote behoefde aan collectief optreden tegemoet. Mocht u een collectieve actie overwegen en de mogelijkheden daartoe in kaart willen brengen, dan adviseren wij u contact op te nemen met een reeds bestaande relevante belangenorganisatie dan wel in overleg met een advocaat te bezien of juridische actie mogelijk en verstandig is. GMW advocaten kan u daarin ook bijstaan. Ook indien u met een collectieve actie geconfronteerd wordt, kan GMW advocaten u van dienst zijn met vakkundig juridisch advies.

Gilyan Parker