8 maart 2012

Het stakingsspook waart rond in Nederland

Door Gilyan Parker

Veel CAO’s lopen deze maanden af, of zijn inmiddels afgelopen.

Onderhandelingen over nieuwe CAO’s zitten vast. Er ontstaan zogeheten CAO-loze periodes met onzekerheid over de vraag welke arbeidsvoorwaarden dan precies gelden. De vakbonden hebben als uiterste middel bij vastzittende collectieve onderhandelingen met de werkgever: staking.

Het woord staking en actie klinkt ook breder vanwege de bezuinigingen vanuit de overheid. Denk aan de stakingen in het onderwijs. Of denk aan stakingen in 2010/2011 gericht tégen de vervoersbedrijven doch óver de AOW-plannen. Die stakingen zijn toen door de rechter toegestaan; en dat gebeurt meestal.

Staken als grondrecht

Staking is een internationaal erkend grondrecht. Dit staat in het Europees Sociaal Handvest (ESH) dat directe werking in Nederland heeft. Vakbonden staan sterk als de staking valt onder artikel 6 lid 4 ESH: het recht op collectief optreden in geval van een belangengeschil, over arbeidsvoorwaarden, tussen werkgever en werknemer dat door collectief onderhandelen kan worden opgelost. Een rechter mag zich niet mengen in dat belangengeschil en oordelen dat de een of de ander meer gelijk heeft. Wel mag de rechter beoordelen of de staking onrechtmatig is.

Staking bij Equens

Op 8 maart 2012 oordeelde de rechter in Utrecht over de aangekondigde staking bij bedrijf Equens, waardoor wellicht het hele betalingsverkeer in Nederland plat zou komen te liggen. Zoals in dit soort zaken geeft de rechter eerst aan dat een staking alleen als uiterste middel mag worden gebruikt en tijdig door de vakbond moet worden aangekondigd, zodat het bedrijf nog tijd heeft eventueel aan de vakbondseisen tegemoet te komen of schade te voorkomen. Aan beide eisen lijkt te zijn voldaan. De rechter toetst vervolgens aan de ook in het ESH opgenomen beperkingen op het stakingsrecht waardoor een staking onrechtmatig kan zijn. Dit zijn beperkingen in verband met de noodzakelijke bescherming van rechten van derden en bescherming van de openbare orde, nationale veiligheid of volksgezondheid. Van een onrechtmatige handelwijze van de vakbond in strijd met die beperkingen is niet snel sprake.

Staking verboden

Wél in dit geval omdat de rechter vindt dat door de staking de continuïteit van het Nederlandse betalingsverkeer in gevaar komt. Equens is namelijk bijna geheel daarvoor verantwoordelijk, en ook voor zaken als opsporing van skimming en bij het blokkeren van bankpassen. Omdat het geldverkeer bijna volledig afhankelijk is van elektronisch betalen, zou een staking leiden tot maatschappelijke ontwrichting. Ter voorkoming van die ingrijpende gevolgen had de vakbond onvoldoende maatregelen aangekondigd. Het bijzondere karakter van het bedrijf maakt dat de staking wordt verboden omdat deze kan leiden tot een maatschappelijke ontwrichting die verder gaat dan bij acties in de meeste andere sectoren. Bij dit laatste kan opnieuw worden gedacht aan de eerder wel toegestane acties in het openbaar vervoer tegen de AOW-plannen.

Stakingsspook

Nederland kent weinig stakingen en dus ook weinig rechtszaken daarover. Dat zou wel eens kunnen veranderen de komende tijd. Het is afwachten of er ook meer verboden gaan komen.

Gilyan Parker