25 augustus 2013

Den Haag, een verzameling ministaatjes

Door Gilyan Parker

Met de viering van 100 jaar Vredepaleis deze week wordt de internationale allure van Den Haag goed zichtbaar.

Naast het Internationale Gerechtshof en het Permanente Hof van Arbitrage kent Den Haag nog zo’n 200 internationale organisaties en 111 ambassades en consulaten. Den Haag is al eeuwen de stad van vrede en recht en speelt in de internationale rechtsorde een bijzondere rol. Het is dan ook niet vreemd dat we bij GMW Advocaten veel met internationaal recht te maken hebben.

Onder de diverse internationale instanties in Den Haag zijn bijvoorbeeld de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens, het Internationaal Strafhof en het Joegoslavië Tribunaal. Ook kent onze stad verschillende academische instituten op het gebied van internationale relaties, internationaal recht en internationale ontwikkeling, die weer zijn verenigd in de Hague Academic Coalition. Den Haag is, na New York, de belangrijkste VN-stad. Daarnaast zijn hier diverse Europese instanties gevestigd zoals Europol en het Europees Octrooi Bureau.

Status Den Haag

Zowel het feit dat Den Haag regeringsstad is als de aanwezigheid van andere internationale instanties trekt nieuwe instellingen aan met een diplomatieke of intergouvernementele status. Meer dan 18.000 inwoners van Den Haag werken inmiddels mee aan de wereldvrede. GMW Advocaten ondersteunt deze (internationale) werknemers en organisaties op verschillende rechtsgebieden en draagt zo een steentje bij aan het internationale en juridische karakter van Den Haag.

Geschiedenis

Hoe zijn al die organisaties hier nu terecht gekomen? Al sinds eind 16e eeuw, toen het landsbestuur van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden hier is gevestigd, biedt Den Haag onderdak aan buitenlandse diplomaten. Die internationale geschiedenis maakt Den Haag bijzonder. Hugo de Groot (naamgever Grotius Instituut) was hier advocaat en maakte Nederland tot gidsland voor internationale betrekkingen. Zijn beroemdste werk “Over het recht van oorlog en vrede”, stamt uit 1625. Dit werk vormt nog steeds de basis voor het moderne volkenrecht. In 1893 richtte latere Nobelprijswinnaar Tobias Asser de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht op. In lijn daarmee vond in 1899 de Eerste Haagse Vredesconferentie plaats, die weer leidde tot de oprichting van het Permanent Hof van Arbitrage. Het Vredespaleis is vervolgens gebouwd om dit Hof te kunnen huisvesten. Met name door de vestiging van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, na de Tweede Wereldoorlog, werd Den Haag een magneet voor andere intergouvernementele instanties.

Kenmerken internationale organisaties

De inrichting van internationale organisaties wordt in het algemeen beheerst door de verdragen waarbij de organisaties zijn opgericht, en verschilt dus per organisatie. Dat betekent dat deze organisaties zich in beginsel alleen hoeven te houden aan de bepalingen in hun eigen oprichtingsverdrag en verder aan algemene principes van internationaal recht en internationaal gewoon recht. De zelfstandigheid van internationale organisaties manifesteert zich in het bezit van bepaalde privileges en immuniteiten. Internationale organisaties kunnen zo niet (volledig) worden onderworpen aan het gezag van individuele staten. De rechter in Den Haag dient zich in een procedure tegen een internationale organisatie onbevoegd te verklaren. Ook gebouwen van internationale organisaties zijn onschendbaar. Dit betekent dat Nederlandse autoriteiten zonder toestemming niet zomaar het gebouw mogen betreden.

Ministaatjes en hun personeel

Met de status van internationale stad kent Den Haag dus eigenlijk een grote verzameling aan ministaatjes. Wat betekent dat nu voor de mensen die daar werken? Immuniteiten gelden in beginsel ook voor personeel. Deze immuniteiten zijn echter alleen van kracht voor handelingen begaan tijdens het uitvoeren van hun functie. Dit betekent dat de immuniteiten niet persoonlijk van aard zijn. Personeel van internationale organisaties vallen bijvoorbeeld wel onder Nederlands recht wanneer zij hier een huis kopen of besluiten te trouwen. Nederlands arbeidsrecht is voor deze groep vaak niet van toepassing. Binnen internationale organisaties gelden eigen interne arbeidsrechtelijke regels. In uitzonderlijke situaties, kan de Nederlandse rechter zich nog wel eens bevoegd verklaren te oordelen over arbeidsrechtelijke kwesties bij internationale organisaties. Dit gebeurt echter alleen wanneer er aantoonbare schendingen zijn van mensenrechten. Anders blijft alleen de diplomatieke druk over om ervoor te zorgen dat de Nederlandse wetten in Den Haag gerespecteerd worden.

Gilyan Parker