Doorverkoop van tweedehands e-books niet toegestaan door EU Hof van Justitie

De zaak gaat over auteursrecht en distributierecht. Het auteursrecht op een boek is van de schrijver en/of de uitgever van dat boek. Dat betekent dat alleen de schrijver (en/of uitgever) van een boek mag verspreiden onder het publiek. Andere partijen mogen alleen met toestemming van de auteursrechthebbende het boek verspreiden. Denk aan boekhandels of bibliotheken.

Uitzondering particulieren

Er geldt een uitzondering voor particulieren. Wie legaal een boek in bezit heeft gekregen, door het te kopen of te krijgen als cadeau bijvoorbeeld, mag dit doorverkopen of doorgeven aan iemand anders. Zo bieden bijvoorbeeld bol.com en marktplaats een platform aan particulieren om hun tweedehands boeken te koop aan te bieden aan een breed publiek. Na de eerste verkoop is het distributierecht ‘uitgeput’, zoals dat heet. Het auteursrecht blijft natuurlijk wel bij de schrijver / uitgever: verdere openbaarmaking of bewerking van het boek is niet toegestaan.

E-books van Tom Kabinet

Maar hoe zit dat met e-books? Het bedrijf Tom Kabinet bood aan lezers van e-books een platform om de e-books die zij gelezen hadden door te verkopen, en later verkocht Tom Kabinet zelf ook tweedehands e-books. Tom Kabinet kopieerde de e-books niet, maar verkocht het door de eerste eigenaar gedoneerde e-book slechts eenmaal, en de donateur verklaarde dat hij ‘zijn’ exemplaar van zijn eigen systeem had verwijderd. Er was zodoende dus sprake van echt doorgeven, niet van kopiëren.

Wat oordeelde het Hof?

De belangenorganisatie van uitgevers, de Mediafederatie, vorderde bij de Rechtbank dat het Tom Kabinet verboden werd om e-books op deze manier te koop aan te bieden. De Rechtbank Amsterdam en het Gerechtshof Amsterdam oordeelden eerder nog dat Tom Kabinet de Auteurswet niet overtrad met haar platform: net als papieren boeken mogen ook (legaal verkregen) elektronische boeken als tweedehands verkocht worden.

Het Hof van Justitie van de EU heeft een ander oordeel. De eerste verkoop van een e-book is volgen het Hof een ‘levering aan het publiek van een voor onbeperkte tijd te gebruiken e-book via een downloadlink’. Dat valt niet het distributierecht van de auteur, maar onder het recht van ‘mededeling aan het publiek’. Zoals hiervoor is aangegeven, is het cruciale verschil dat het ‘distributierecht’ na de eerste ‘verkoop’ is ‘uitgeput’, en dat het betreffende exemplaar vervolgens mag worden doorverkocht. Mededeling aan het publiek blijft echter altijd voorbehouden aan de auteursrechthebbende schrijver of uitgever. Hiermee is vastgesteld dat een fysiek exemplaar van een boek wel mag worden doorverkocht, maar een elektronisch exemplaar niet.

Belangrijke uitspraak?

Dit is een belangrijke uitspraak, te meer omdat hetzelfde Hof in 2012 nog oordeelde dat gedownloade software (met een in de tijd onbeperkt gebruiksrecht, zoals Microsoft Windows) wel mag worden doorverkocht. Als dat recht op doorverkoop ook zou gelden voor boeken, films en muziek, zou dat grote gevolgen hebben voor het verdienmodel van de muziek- en filmindustrie: er zou dan een tweedehandsmarkt in boeken, films en muziek kunnen ontstaan, die niet of nauwelijks te controleren is, met een groot gevaar op illegale verspreiding. Het Hof van Justitie heeft nu dus aangegeven dat wat Tom Kabinet doet niet mag. De eerste online verkoop van e-books is niet te kwalificeren als distributie die leidt tot uitputting van het auteursrecht op het geleverde exemplaar. Die eerste online verkoop is een mededeling aan het publiek die niet vatbaar is voor uitputting. E-books, maar ook digitale muziek- of filmbestanden, mogen daarom niet als tweedehands worden doorverkocht, geruild of anderszins overgedragen