Mag KLM nu wel of niet staken?!

Volgens twee uitspraken van de Rechtbank Haarlem deze zomer. Sinds twee belangrijke arresten van de Hoge Raad uit 2014 en 2015 is de veel gehoorde conclusie dat stakingen, in allerlei vormen, eerder zijn toegestaan en (nog) minder snel door een rechter kunnen worden verboden. De KLM-uitspraak van 11 augustus 2016 bewijst het tegendeel. De rechter moet immers nog steeds toetsen of het stakingsrecht kan worden beperkt als dit maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk is en de schade voor de werkgever groot is.

Staking KLM om leden te krijgen

Staken is, als onderdeel van collectieve acties, in feite het sluitstuk van onderhandelen over een cao. Het doel van het stakingsrecht hangt daar dan ook mee samen: het waarborgen van de doeltreffende uitoefening van dat collectief onderhandelrecht. De werkgever die een staking wil verbieden, zal dus eerst stellen dat de staking helemaal niet met die onderhandelingen samen hangt. Zo stelde KLM dat het de FNV met de actie eigenlijk te doen is om zieltjes te winnen. Door de uitspraken van de Hoge Raad is echter aan deze eerste stap voor het toestaan van stakingen al heel snel voldaan. Elke actie die een werkgever zou kunnen prikkelen om in de onderhandelingen te bewegen richting de vakbond, wordt toegestaan en dat was hier het geval. Een volgende stelling van de werkgever kan zijn dat hij wordt overvallen door de staking en dat er eigenlijk wat hem betreft nog gewoon door onderhandeld kan worden. Maar ook over dit zelfstandige verweer stappen rechters, zo ook in de KLM-zaak, vrij snel heen. De stelling van de werkgever dat een staking alleen zou mogen als zogeheten “ultimum remedium”, gaat sinds de HR-arresten niet meer op.

Stakingsverbod door grote schade

Maar waarmee de werkgever meer kans maakt, is de stelling dat het – zoals dat heet – “maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk” is om het stakingsrecht te beperken. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de pilotenstaking bij Easyjet. Daar beperkte de rechter de staking tot weekdagen; stakingen in de weekenden in de vakantietijd zijn verboden. En in de KLM-zaak gaat de rechter nog verder. De rechter verbiedt collectieve werkonderbrekingen van het grondpersoneel in de hele maand augustus. De rechter voorziet met de KLM namelijk grote schade doordat vele vluchten van KLM en andere luchtvaartmaatschappijen niet kunnen worden afgehandeld, omdat het hele werkproces door de kleine groep stakers (tijdelijk) wordt stilgelegd. Daardoor blijven veel passagiers en bagage achter op Schiphol in een tijd dat Schiphol ook al wordt getroffen door strenge veiligheidsmaatregelen vanwege terreurdreiging.

Vakantiedrukte en terreurdreiging

Dus de combinatie van te verwachte grote schade, de vakantiedrukte en terreurdreiging vormen voor de rechter de omstandigheden waardoor hij meent dat beperkingen op het stakingsrecht nodig zijn. De rechter vraagt zich zelfs hardop af of stakingen op luchthavens “überhaupt toelaatbaar” zijn vanwege de terreurdreiging. Al doordenkend, is daarmee de vraag of ook stakingen bij andere publiekgerichte ondernemingen en objecten, zoals spoorwegen, openbaar vervoer, nu toch eerder kunnen worden verboden. Én de KLM-uitspraak maakt ook duidelijk dat schade voor de bestaakte werkgever zelf, in combinatie met andere omstandigheden, wel reden kan zijn tot beperking of zelfs verbod van stakingen. De vakbond FNV heeft direct hoger beroep aangekondigd. Het gerechtshof zal dus binnenkort oordelen of de Haarlemse rechter het stakingsrecht terecht heeft beperkt.