15 augustus 2012

Topambtenaar moet gemeente betalen

Door Gilyan Parker

Belangenverstrengeling en integriteit zijn belangrijke thema’s bij (semi-)publieke instellingen.

Voor mijn eerdere weblog: Dubbele ambtelijke petten in Schinnen. Een ambtenaar die regels daarover schendt, kan de overheidswerkgever schade berokkenen. De gemeente Rotterdam heeft hiermee te maken. Zij vordert van een ontslagen topambtenaar schade en vergoeding van kosten vanwege wangedrag. Grotendeels terecht, aldus de Rechtbank Utrecht op 16 may 2012. De vraag of zo’n vordering van de gemeente tot vergoeding van schade en kosten thuis hoort bij de civiele of bestuursrechter komt in een eerdere weblog aan de orde (zie Ambtenarenrecht: bij welke rechter moet u zijn?).

Zeer ernstig plichtsverzuim

De gemeente heeft onderzoek laten verrichten naar onregelmatigheden bij vergunningverlening door een afdeling waar de ambtenaar werkzaam was. De conclusie luidt dat sprake is van (de schijn van) belangenverstrengeling en handelen in strijd met regels over het aannemen van geschenken en het verrichten van nevenwerkzaamheden. Dit handelen in strijd met de integriteitsnormen leidt tot ontslag (en strafrechtelijke vervolging). De ambtenaar maakt tegen het ontslagbesluit wel bezwaar, maar verzuimt beroep in te stellen tegen de beslissing op bezwaar waarin het ontslag wordt gehandhaafd.

Formele rechtskracht

Het laten verstrijken van de bestuursrechtelijke termijn voor bezwaar of (hoger) beroep kan “dodelijk” zijn. In dit geval staat daarom het ontslag(besluit) vast. De burgerlijke rechter gaat dan uit van de rechtmatigheid van dat bestuursrechtelijke ontslagbesluit. Zowel wat betreft de inhoud als de wijze van totstandkoming. De vraag is of dit ook betekent dat de burgerlijke rechter uit moet gaan van de formele rechtskracht en daarmee van de rechtmatigheid van de ontslaggrond(en).

Onrechtmatig handelen

De ontslaggrond is kortweg het zeer ernstig plichtsverzuim. Omdat zeer ernstig plichtsverzuim in civiele termen geldt als onrechtmatig handelen, staat volgens de rechtbank vast dat de ambtenaar onrechtmatig tegenover de gemeente heeft gehandeld door kortweg zijn niet-integere handelen. Dus ook de rechtmatigheid van de ontslaggrond is voor de rechtbank uitgangspunt nu tegen het ontslagbesluit geen bezwaar is gemaakt. De rechtbank concludeert dat de ambtenaar zo’n € 125.000,- aan de gemeente moet betalen.

Imagoschade

In de eerste plaats bestaat dit bedrag uit vergoeding voor imagoschade. In landelijke kranten hebben berichten gestaan over het door een topambtenaar van de gemeente Rotterdam aannemen van steekpenningen. Die berichtgeving over een zekere omkoopbaarheid van een topambtenaar is negatieve publiciteit voor de gemeente. Dat leidt tot imagoverlies voor de gemeente die daardoor in de eer en goede naam is aangetast (art. 6:106 BW).

Externe onderzoekskosten

Als iemand aansprakelijk is voor vergoeding van schade, zoals deze ambtenaar, dan geldt dat die persoon aansprakelijk is voor alle schade die de benadeelde lijdt (art. 6:98 BW). Daaronder vallen ook redelijke kosten ter vaststelling van die schade en aansprakelijkheid (art. 6:96 BW). Ter zake vordert de gemeente de kosten van onderzoek naar het onrechtmatig en niet-integer handelen van de ambtenaar. Dat uitgebreide onderzoek was redelijk vanwege de ernstige verdenking tegen de ambtenaar en zijn hoge positie. De onderzoekskosten (bijna € 100.000,-) zijn een direct gevolg van het onrechtmatig handelen van de ambtenaar en moet hij volgens de rechtbank betalen.

Advocaatkosten

Na een onderzoek door de Rijksrecherche heeft de gemeente een advocaat ingeschakeld om het rapport daarvan te analyseren ter vaststelling van de (eventuele) onrechtmatige daad en vanwege een mogelijke ontslagzaak. Advocaatkosten zijn ook kosten gemaakt ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid (art. 6:96 BW) en moeten grotendeels (tot € 20.000,-) door de ambtenaar worden betaald. De gemeente had namelijk een groot belang bij het achterhalen van de onrechtmatigheid, niet alleen vanwege een eventuele ontslagzaak maar ook vanwege de integriteit van haar hele organisatie.

Interne onderzoekskosten

Tot slot de kosten voor de gemeente van de eigen ambtenaren die intensief met deze zaak bezig zijn geweest. Zij hebben extra werk moeten verrichten, althans hun eigen werk is blijven liggen. Die interne bedrijfskosten gelden ook als kosten in de zin van artikel 6:96 BW en kunnen door de gemeente op de ambtenaar worden verhaald.

Kosten verhalen door gemeente

Via de civielrechtelijke weg slaagt de gemeente Rotterdam er in om een groot bedrag toegewezen te krijgen als compensatie voor kosten die zij heeft gemaakt in verband met (onderzoek naar) de vaststelling van schade en aansprakelijkheid van een topambtenaar wegens kortweg niet-integer handelen. Overheidsinstellingen kunnen niet alleen met disciplinaire maatregelen, zoals ontslag, optreden tegen een ambtenaar die zich aan plichtsverzuim schuldig maakt. Na rechtspositionele sancties kan de overheidswerkgever schade en (advocaat- en onderzoeks)kosten op de (ex-)ambtenaar verhalen.

Gilyan Parker