2 juli 2015
Rechtspersonen hebben rechten en verplichtingen. Zij hebben ook een eigen afgescheiden vermogen. Een rechtspersoon kan echter zelf geen (feitelijke) handelingen verrichten.
Om die handelingen te verrichten wordt een bestuur of bestuurder aangesteld. De bestuurder moet er rekening mee houden dat hij door derden in privé kan worden aangesproken. Wanneer is een bestuurder jegens derden aansprakelijk voor de handelingen die hij verricht namens de vennootschap?
In het geval van externe aansprakelijkheid wordt de bestuurder aangesproken door derden, bijvoorbeeld schuldeisers. De derde heeft een overeenkomst met de vennootschap, en door de bestuurder direct aan te spreken breekt de derde door de vennootschap heen direct door naar de bestuurder. Aan deze doorbraak zijn strenge eisen gesteld. Beslissend is of de bestuurder persoonlijk onrechtmatig heeft gehandeld. Niet elke gemaakte fout leidt tot persoonlijke aansprakelijkheid. Er dient sprake te zijn van een persoonlijk ernstig verwijt. De Hoge Raad heeft beslist dat een bestuurder die een rechtspersoon een verbintenis laat aangaan, terwijl hij wist of redelijkerwijze behoorde te begrijpen dat de rechtspersoon niet, of niet binnen een redelijke termijn, aan haar verplichtingen zou kunnen voldoen en geen verhaal zou kunnen bieden, een onrechtmatige daad pleegt jegens de derde (de zogenaamde Beklamel doctrine, HR 6 oktober 1989, NJ 1990,286).
Dat ook een tamelijk klein verzuim – zoals het vergeten op te zeggen van een lopende huurovereenkomst – tot bestuurdersaansprakelijkheid kan leiden, volgt uit een recent gepubliceerd arrest van het gerechtshof Amsterdam (JOR 2014/163). Het ging in deze zaak om een gepensioneerd Olympisch ruiter (de heer Swaab), die de huurovereenkomst van zijn rijschool tijdig vergat op te zeggen. Hierdoor liep de huurovereenkomst een jaar door, waardoor de rijschool van Swaab een huurbedrag van € 175.000,= aan de verhuurder diende te voldoen. De rijschool betaalde echter niet en werd door de verhuurder ontruimd. De heer Swaab werd vervolgens als bestuurder van de rijschool aansprakelijk gesteld voor de schade van de verhuurder.
Het gerechtshof Amsterdam houdt Swaab als bestuurder, anders dan de rechtbank in eerste aanleg, aansprakelijk voor de schade van de verhuurder. Het hof oordeelt dat het tijdig opzeggen een relatief eenvoudige handeling is waarvoor Swaab ruim de tijd had gehad, en het tot de behoorlijke taakuitoefening ex art. 2:9 BW van een bestuurder behoort om zulke belangrijke termijnen te bewaken. Swaab treft volgens het hof dan ook een voldoende ernstig persoonlijk verwijt van het niet opzeggen van de huurovereenkomst, waarbij vast staat dat dit nalaten tot schade heeft geleid.
De beslissing van het hof is mijns inziens opmerkelijk. Uit het feitencomplex in het arrest lijkt te volgen dat de bestuurder zich heeft vergist. Hij is simpelweg de huurovereenkomst vergeten op te zeggen. Dat is natuurlijk zeer onhandig, maar kan een dergelijk klein (menselijk) verzuim niet iedereen overkomen? Valt de bestuurder een zodanig ernstig verwijt te maken, dat de bestuurder de huurschuld van de vennootschap in privé dient te voldoen? Ik denk van niet, maar uit het arrest volgt maar weer dat het besturen van een onderneming risico’s met zich meebrengt. Zorg dat u tijdig uw jaarrekeningen deponeert, zeg overeenkomsten tijdig op en ga geen nieuwe verplichtingen aan als u weet dat de vennootschap deze niet na kan komen. De kans dat u door derden in privé aansprakelijk wordt gesteld wordt daardoor aanzienlijk kleiner.
