9 juli 2025
Wanneer ouders uit elkaar gaan, wordt vaak een zorgregeling (of omgangsregeling) afgesproken om ervoor te zorgen dat het kind contact houdt met beide ouders. Helaas komt het nog wel eens voor dat één van de ouders zich niet houdt aan deze afspraak.
Dit kan veel frustratie, verdriet en machteloosheid veroorzaken, zowel bij de ouder die buitengesloten wordt als bij het kind zelf. In dit artikel leg ik uit welke juridische mogelijkheden u heeft als de andere ouder de zorgregeling niet of niet volledig nakomt. Ik ga in op dwangmiddelen zoals een dwangsom, lijfsdwang en andere handhavingsmogelijkheden.
Een zorgregeling is een afspraak over hoe de zorg en opvoeding van het kind na een scheiding wordt verdeeld tussen de ouders. In de meeste gevallen wordt deze regeling vastgelegd in een ouderschapsplan en bekrachtigd door de rechtbank. De regeling kan bijvoorbeeld bepalen op welke dagen en tijden het kind bij welke ouder verblijft en hoe de vakanties worden verdeeld.
Omdat beide ouders in principe evenveel recht hebben op contact met hun kind, is het belangrijk dat deze regeling wordt nagekomen. Als één van de ouders zich daar niet aan houdt, kan dat schadelijk zijn voor het kind en de relatie tussen het kind en de andere ouder.
Als de andere ouder zich niet aan de zorgregeling houdt, kunt u in eerste instantie proberen samen tot een oplossing te komen. Soms ligt de oorzaak van het niet nakomen in praktische problemen, zoals werkroosters, ziekte of andere omstandigheden. Mediation kan in zulke gevallen helpen.
Wanneer overleggen of mediation geen oplossing biedt, kunt u zich tot de rechter wenden. De rechter kan verschillende dwangmiddelen opleggen om naleving van de zorgregeling af te dwingen.
De wet biedt verschillende mogelijkheden om een ouder te dwingen de zorgregeling na te leven. De meest voorkomende zijn:
1. Dwangsom
Een dwangsom is een geldbedrag dat de ouder die de zorgregeling niet nakomt, moet betalen voor elke keer dat hij of zij de regeling overtreedt. De rechter bepaalt de hoogte van de dwangsom en de voorwaarden. Dit kan bijvoorbeeld zijn: € 100,- per keer dat de afgesproken omgang niet doorgaat.
Het opleggen van een dwangsom is bedoeld om de ouder te prikkelen om zich aan de afspraak te houden, niet om de andere ouder financieel te bevoordelen. De ouder die recht heeft op de omgang kan het verbeurde bedrag opeisen via een deurwaarder.
2. Lijfsdwang (gijzeling)
Lijfsdwang is een vergaand middel dat de rechter in uitzonderlijke gevallen kan inzetten. Hierbij kan de ouder die de regeling structureel frustreert, in gijzeling worden genomen om hem of haar te dwingen de regeling na te komen. De rechter zal dit alleen toestaan als andere middelen, zoals een dwangsom, geen effect hebben gehad en als het belang van het kind dit noodzakelijk maakt.
Lijfsdwang wordt in de praktijk zelden opgelegd in omgangszaken, omdat het ingrijpend is en meestal niet in het belang van het kind is dat een ouder in gijzeling wordt genomen. Toch kan de dreiging van lijfsdwang soms voldoende zijn om een ouder tot medewerking te bewegen.
3. Inzet van de sterke arm
De rechter kan bepalen dat de politie mag assisteren bij de overdracht van het kind. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn als een ouder het kind niet wil meegeven. Dit middel wordt met terughoudendheid toegepast, omdat een interventie van de politie belastend kan zijn voor het kind.
U kunt de rechter verzoeken om een dwangmiddel op te leggen als de zorgregeling al is vastgelegd in een uitspraak van de rechtbank (bijvoorbeeld in een echtscheidingsbeschikking). Dit doet u via een advocaat. De rechter zal beoordelen of het opleggen van het dwangmiddel proportioneel en in het belang van het kind is.
Belangrijk om te weten is dat de rechter altijd het belang van het kind centraal stelt. Als dwangmiddelen mogelijk meer schade aan het kind toebrengen dan dat zij oplossen, kan de rechter het verzoek afwijzen.
Dwangmiddelen kunnen effectief zijn als een ouder bewust en zonder geldige reden de zorgregeling niet naleeft. In situaties waarin sprake is van overmacht (bijvoorbeeld ziekte van het kind) zal de rechter geen dwangsom opleggen.
In de praktijk blijkt dat een duidelijke uitspraak van de rechter met een dwangsom vaak voldoende is om naleving van de regeling af te dwingen. Ouders beseffen dat het financieel nadelig kan uitpakken om de regeling te negeren.
Als dwangmiddelen geen effect hebben en de omgang structureel wordt gefrustreerd, kan de rechter ingrijpender maatregelen overwegen. In extreme gevallen kan de rechter besluiten het hoofdverblijf van het kind te wijzigen of het gezag van de ouder die dwarsligt te beperken of te beëindigen. Dit zijn ingrijpende stappen die alleen genomen worden als het echt niet anders kan en het kind daardoor beter beschermd wordt.
Het niet nakomen van de zorgregeling kan leiden tot een moeizame en pijnlijke situatie. Voor u als ouder én voor uw kind. Het is belangrijk dat u uw rechten kent en weet welke stappen u kunt zetten. Als familierechtadvocaat kan ik u adviseren over de beste aanpak in uw situatie en u begeleiden bij het starten van een juridische procedure.
Vaak kan een advocaat ook helpen om al in een vroeg stadium escalatie te voorkomen, bijvoorbeeld door het doorverwijzen naar een mediator of door duidelijke afspraken op papier te zetten die makkelijker te handhaven zijn.
Als een ouder zich niet houdt aan de zorgregeling, hoeft u dat niet te accepteren. De wet biedt mogelijkheden om naleving af te dwingen, bijvoorbeeld met een dwangsom, lijfsdwang of politiehulp. Het is wel belangrijk om steeds het belang van het kind voorop te stellen en zorgvuldig te werk te gaan. Heeft u te maken met een ouder die de zorgregeling niet nakomt? Neem dan contact op met een gespecialiseerde familierechtadvocaat. Samen kunt u bekijken welke oplossing het beste past bij uw situatie.
Heeft u vragen over naar aanleiding van dit artikel over een zorg- of omgangsregeling? Neem dan vrijblijvend contact met ons op.
