7 april 2011

Vernieuwd toezicht op rechtspersonen

Door Gilyan Parker

Het huidige systeem van preventieve controle op rechtspersonen blijkt geen effectief middel tegen misbruik ervan.

Het wordt vervangen door permanente en risicogestuurde screening van rechtspersonen, en wel met inwerkingtreding van de Wet van 7 juli 2010 tot wijziging van onder meer Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en de Wet documentatie vennootschappen. Deze wet treedt in werking op een bij Koninklijk Besluit te bepalen tijdstip. Deze vernieuwing betekent: het vervallen van de verklaring van geen bezwaar en het verbeteren en uitbreiden van de controle op rechtspersonen met het oog op de voorkoming en bestrijding van misbruik van rechtspersonen.

Afschaffing verklaring van geen bezwaar

Ingeval van oprichting van NV’s en BV’s, wijzigen van hun statuten of bij omzetting, dient men thans de verklaring van geen bezwaar bij het ministerie van Justitie aan te vragen. Deze preventieve controle vertoont leemtes en is betrekkelijk eenvoudig te omzeilen. Notarissen kunnen de verklaring van geen bezwaar vanaf de tweede helft van 2011 aanvragen bij Dienst Justis (Justitiële Uitvoeringsdienst Toetsing, Integriteit en Screening) van het ministerie van veiligheid en Justitie. Afhankelijk van de screening verleent Dienst Justis deze verklaring wel of niet.

Dit vereiste zal met de inwerkingtreding van deze wet worden vervangen door een integriteitstoets van een rechtspersoon, de bestuurders en het bestuurlijke netwerk. Bij de oprichting van een rechtspersoon en bij een veranderende situatie van de rechtspersoon zal Dienst Justis deze toets uitvoeren.

Integriteit is een maatstaf om betrouwbaarheid en kwaliteit van het functioneren van organisaties en personen te beoordelen. Dienst Justis checkt of personen een voorgeschiedenis hebben die het uitoefenen van een bepaald beroep of werk in de weg staat. Daarnaast toetst Justis of partijen die bepaalde vergunningen, verklaringen en subsidies aanvragen, aan integriteitseisen voldoen.

Doorlopende controle op mogelijk misbruik

Deze nieuwe wet vervangt preventief toezicht door doorlopende controle op rechtspersonen. Vanaf 1 januari 2011 controleert Dienst Justis elke rechtspersoon op mogelijk misbruik en meldt risico’s. Deze controle vindt gedurende de hele levensloop van de rechtspersoon plaats.

Voor de doorlopende controle worden beschikbare gegevens uit bestaande bronnen gecombineerd en in samenhang geanalyseerd. Er wordt automatisch gescreend op patronen die misbruik voorspellen. Als uit deze patroonherkenning risico-indicatoren naar voren komen die misbruik voorspellen, worden deze door deskundigen nader onderzocht om een verhoogd risico vast te kunnen stellen. Indien een dergelijke risicoanalyse duidt op verhoogd misbruik van een rechtspersoon, kan dit een risicomelding opleveren. Dienst Justis stelt deze informatie en analyse beschikbaar aan diverse toezichthoudende instanties en opsporingsdiensten zoals de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst – Economische controledienst (FIOD-ECD), Openbaar Ministerie, Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) e.a.

Uitbreiding toezicht

In de huidige situatie is er alleen controle op de Nederlandse BV’s en NV’s. Verder worden alleen de geregistreerde partner, echtgenoot of levensgezel opgenomen in het onderzoek. Met de inwerkingtreding van de wetswijziging zal dit toezicht gefaseerd worden uitgebreid met betrekking tot de rechtsvormen en de personen.

Rechtsvormen

Het toezicht zal zich richten op Coöperaties, onderlinge waarborgmaatschappijen, verenigingen met volledige rechtsbevoegdheid, stichtingen, Europese naamloze vennootschappen, Europese coöperatieve vennootschappen, Europese economische samenwerkingsverbanden die statutaire zetel in Nederland hebben en ondernemingen die toebehoren aan een buitenlandse rechtspersoon die een hoofd- of nevenvestiging in Nederland heeft. Op grond van de Handelsregisterwet 2007 dienen bovengenoemde rechtspersonen ingeschreven te worden in het handelsregister. Met de wijzigingswet wordt de Wet documentatie vennootschappen daarom dan ook omgedoopt in: Wet Controle op Rechtspersonen.

Personen

Dienst Justis kan vanaf 1 januari 2011 ook de gegevens van ouders, kinderen en kleinkinderen van de natuurlijke persoon die betrokken is bij de rechtspersoon screenen en personen die op hetzelfde adres wonen. Volgens de wetgever hebben ervaringen in o.a. de proefomgeving geleerd dat het noodzakelijk is om de ouder – (klein)kind relatie in de analyse te betrekken. Dit soort relatie is namelijk relatief vaak betrokken bij de rechtspersoon en via deze weg wordt vaak misbruik gemaakt.

Informatie

In eerste instantie werkt het nieuwe systeem met een beperkte set van voorspellers van misbruik. Ook richt het toezicht in 2011 zich alleen op NV’s, BV’s, stichtingen en buitenlandse vennootschappen. In een latere fase worden er meer risicoprofielen en informatiebronnen toegevoegd. Ook wordt het toezicht dan uitgebreid naar meerdere rechtspersonen.

Deze weblog is tot stand gekomen met medewerking van Graham Kleinegris, student-stagiaire.

Gilyan Parker