14 november 2013

Vrije advocaatkeuze van verzekeringnemer

Door Gilyan Parker

Over de vrije advocaatkeuze van de verzekeringnemer, op basis van een door hem afgesloten rechtsbijstandverzekering, is al het nodige geschreven.

Uitgangspunt van de verzekeraars is tot nu toe geweest dat de verzekeringnemer pas een eigen advocaat mag kiezen als de verzekeraar meent dat de zaak moet worden uitbesteed. De kort geding-rechter en het Gerechtshof in Amsterdam hadden in 2011 in een hen door een verzekeringnemer voorgelegde casus verzekeraar DAS daarin ook gelijk gegeven. Die uitspraken kunnen, zo blijkt uit een recente uitspraak van het Europese Hof van Justitie, niet in stand blijven. Wat is er gebeurd?

Prejudiciële vragen over rechtsbijstandverzekering

Van de eerdergenoemde uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam is de verzekeringnemer in cassatie gegaan. Daarop heeft de Hoge Raad der Nederlanden in september 2012 een tweetal zogenaamde prejudiciële vragen aan het Europese Hof van Justitie voorgelegd met betrekking tot de uitleg van artikel 4 van de Europese Richtlijn 87/344/EEG over (kort gezegd) rechtsbijstandverzekeringen.

Die vragen luidden als volgt:

Vraag 1
Laat artikel 4 lid 1 van Richtlijn 87/344/EEG toe dat een rechtsbijstandverzekeraar die in zijn polissen regelt dat rechtsbijstand in gerechtelijke of administratieve procedures in beginsel zal worden verleend door werknemers van de verzekeraar, tevens nog bedingt dat de kosten van rechtsbijstand van een door de verzekerde vrij gekozen advocaat of rechtsbijstandverlener slechts onder de dekking vallen indien de verzekeraar van mening is dat de behandeling van de zaak aan een externe rechtshulpverlener moet worden uitbesteed?

Vraag 2
Maakt het voor de beantwoording van de eerste vraag verschil of voor de desbetreffende gerechtelijke of administratieve procedure rechtsbijstand wel of niet verplicht is?

Antwoorden Hof van Justitie

Het Europese Hof van Justitie gaf in haar arrest van 7 november jl. de volgende antwoorden:

Antwoord 1
Artikel 4, lid 1, sub a, van richtlijn 87/344/EEG moet aldus worden uitgelegd dat het zich ertegen verzet dat een rechtsbijstandverzekeraar die in zijn verzekeringsovereenkomsten regelt dat rechtsbijstand in beginsel wordt verleend door zijn werknemers, tevens bedingt dat de kosten van rechtsbijstand van een door de verzekerde vrij gekozen advocaat of rechtsbijstandverlener slechts vergoed kunnen worden indien de verzekeraar van mening is dat de behandeling van de zaak aan een externe rechtshulpverlener moet worden uitbesteed.

Antwoord 2
Voor de beantwoording van de eerste vraag maakt het geen verschil of rechtsbijstand voor de desbetreffende gerechtelijke of administratieve procedure naar nationaal recht verplicht is.

Strekking uitspraak

Vrij vertaald betekent dit dat de vrije advocaatkeuze van de verzekeringnemer volgens het Europese Hof niet kan worden beperkt tot die situaties waarin de verzekeraar besluit dat een externe rechtsbijstandverlener in de arm moet worden genomen. Het doel van de richtlijn is ook de belangen van de verzekerden ruim te beschermen. Het belang van de verzekerde houdt in dat deze in het kader van gerechtelijke of administratieve procedures zelf zijn advocaat moet kunnen kiezen, ook in zaken waarin geen verplichte procesvertegenwoordiging is. Daar past een restrictieve uitleg van artikel 4 niet bij.

Wat nu?

Daarmee zijn we er nog niet. Het feit dat de verzekeringnemer een keuzevrijheid heeft, betekent niet dat de EU-lidstaten dus aan verzekeraars de verplichtingen kunnen opleggen om de kosten van rechtsbijstand volledig te dekken. Aan die kosten mogen verzekeraars in bepaalde gevallen beperkingen stellen, aldus het Hof. Als de keuzevrijheid van de verzekeringnemer door dergelijke beperkingen maar niet onmogelijk wordt gemaakt. De EU-lidstaten moeten dit zelf nagaan. Het Hof stelt verder dat contractspartijen vrij zijn om een hoger niveau van kosten van rechtsbijstand overeen te komen, eventueel tegen betaling van een hogere premie door de verzekerde.

Conclusie

Het Hof heeft met zijn uitspraak enige duidelijkheid verstrekt. De vrije advocaatkeuze is er sterker uitgekomen. De verwachting is dat de verzekeraars zullen gaan sleutelen aan de polisvoorwaarden en zo de grenzen van de uitspraak van het Europese Hof van Justitie zullen opzoeken. Dat is natuurlijk hun goed recht. Wij volgen de ontwikkelingen nauwgezet.

Zie ook

De frisse blik in een rechtszaak

Second opinion: Hoger beroep bij gerechtshof Den Haag 

Gilyan Parker