25 november 2013

Wilsverklaring bij Miljoenenjacht

Door Gilyan Parker

Het spelprogramma Postcodeloterij Miljoenenjacht is door een kandidaat aansprakelijk gesteld. De speler zegt dat hij tijdens het spel per ongeluk op de rode knop heeft gedrukt.

Hij meent daarom dat er geen rechtsgeldige overeenkomst met de bank is gesloten en maakt aanspraak op de hoofdprijs van € 5.000.000,-. Indien de wil en wilsverklaring van de kandidaat niet overeenstemden, kan hij dan in rechte de overeenkomst aanvechten? Hierbij is met name relevant of de bank (Endemol) al dan niet heeft mogen vertrouwen op de wil van de kandidaat om een overeenkomst met haar te sluiten. Tot slot is het nog maar de vraag op welk bedrag de kandidaat in dat geval aanspraak zou kunnen maken. De rechter zal moeten inschatten welke geldprijs de man zou hebben gewonnen indien hij door had mogen spelen. Het een en ander zal in het navolgende verder worden toegelicht.

Miljoenenjacht

In het televisieprogramma Postcodeloterij Miljoenenjacht wordt er gestart met 26 gesloten koffers waarin zich oplopende bedragen bevinden variërend van € 0,01 tot € 5.000.000,-. De kandidaat kiest zelf één gesloten koffer met onbekend bedrag en moet elke ronde een aantal van de overige koffers openen. Na een dergelijke ronde doet de bank een bod om het koffertje van de kandidaat te kopen. Hoe meer koffers er zijn geopend met een laag bedrag, hoe groter de kans dat het koffertje van de kandidaat veel geld bevat. De bank stemt haar bod hier na iedere ronde op af. Indien de speler het bod wenst te accepteren, illustreert hij zijn keuze door op de rode knop te drukken en een deal te sluiten met de bank. Wenst de kandidaat door te gaan dan doet hij het kastje, waar de rode knop in zit, dicht.

Trivia

Miljoenenjacht bestaat al 23 seizoenen. Het spel wordt gepresenteerd door Linda de Mol. In de geschiedenis van het spel heeft slechts één speler tot het bittere eind doorgespeeld en zijn eigen koffertje geopend. In die koffer bleek toen maar € 10,- te zitten. De afgelopen vier seizoenen wonnen deelnemers gemiddeld € 199.825,- voor hun koffer.

Samenvatting aflevering

Tijdens de aflevering van 3 november 2013 zijn er, na het openen van elf koffers, nog veel hoge bedragen in het spel. De bank biedt € 125.000,- voor de koffer van de kandidaat. Terwijl Linda de verschillende scenario’s schetst en toewerkt naar de climax, drukt de man zonder iets aan te kondigen plotseling op de rode knop. Verwarring alom. De speler mompelt dat hij vanwege de zenuwen verkeerd heeft gehandeld. Het was helemaal niet zijn bedoeling om het spel te beëindigen maar hij heeft per ongeluk op de knop gedrukt. Linda stelt voor: “nou dan doen we toch net of je het niet gedaan hebt” waarop de kandidaat hoopvol vraagt of dat mogelijk is. De onafhankelijke notaris geeft de doorslag en oordeelt onverbiddelijk: een druk op de knop is het einde van het spel, reglementen zijn reglementen. De kandidaat gaat met het bedrag van € 125.000,- naar huis. In zijn koffer blijkt uiteindelijk de hoofdprijs van € 5.000.000,- te zitten.

Belachelijke claim?

De claim van de kandidaat wordt door veel mensen als belachelijk afgedaan. De man zou blij moeten zijn met de prijs van ruim één ton die hij heeft gewonnen. Bovendien heeft de kandidaat toch op de knop gedrukt? Iedereen in Nederland weet toch dat je dan het bod van de bank accepteert? Zo klaar als een klontje, stelt men. Sowieso een verloren zaak.

Wilsovereenstemming

Juridisch is het niet zo simpel. De verkoop van de koffer aan de bank is immers een overeenkomst tussen twee partijen. Deze overeenkomst komt volgens de wet tot stand door aanbod en aanvaarding. Voor aanvaarding zijn twee componenten vereist: de kandidaat dient kenbaar te maken dat hij de deal wil maken (wilsverklaring) en bovendien moet de kandidaat de overeenkomst ook echt willen sluiten (zuivere wil). Aan een verklaring ligt niet altijd een zuivere wil ten grondslag. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een vergissing, een misverstand, een verspreking, een verschrijving of een geestelijke stoornis waardoor een ‘verkeerde’ verklaring wordt afgelegd. De verklarende kan dan stellen dat er überhaupt geen overeenkomst tot stand is gekomen omdat zijn wil ontbrak. Voor een dergelijk beroep is allereerst van belang dat de wil ten tijde van de verklaring al afwezig was. Iemand die achteraf spijt krijgt kan zich dus niet beroepen op het feit dat zijn wil later is gewijzigd Daarnaast moet de wederpartij tijdens het sluiten van de overeenkomst ook hebben kunnen weten dat de wil ontbrak. De wederpartij die erop mocht vertrouwen dat wil en wilsverklaring overeenstemden, wordt dus beschermd. Een en ander hangt volledig af van de omstandigheden van het geval.

Wil kandidaat

Het is algemeen bekend dat kandidaten van Miljoenenjacht middels een druk op de rode knop verklaren dat zij een deal willen sluiten met de bank. De vraag is echter of in dit specifieke geval de kandidaat wel de wil had om zijn koffer te verkopen. Uit de beelden van de aflevering zou men kunnen afleiden dat dit niet het geval was. Nadat de kandidaat op de knop drukt, kijkt hij verschrikt naar de confetti. Hij zegt: “op het moment dat ik sla heb ik het idee dat ik het fout doe”. Vervolgens stamelt de kandidaat dat hij al met zijn vrouw contact had gemaakt om door te gaan en eigenlijk het kastje dicht wilde doen maar door de zenuwen op de knop drukte. Hij wilde nog helemaal niet stoppen. Met andere woorden: zijn wil en wilsverklaring stemden niet overeen.

Gerechtvaardigd vertrouwen

Stel dat inderdaad kan worden bewezen dat de kandidaat helemaal geen deal wilde sluiten maar per ongeluk op de knop heeft gedrukt. In dat geval kan zijn claim alleen slagen indien het voor de bank (Endemol) kenbaar behoorde te zijn dat er een vergissing aan zijn verklaring ten grondslag lag. Opvallend is dat Linda meteen zegt “ik denk wat doe je nou, je gaat toch het kastje…”. Linda lijkt hiermee te suggereren dat zij al wist dat de kandidaat voornemens was om het kastje dicht te doen en door te gaan. Mogelijk is dit al voorbesproken. Hoe meer bewijs er kan worden geleverd van het feit dat de bank (Endemol) wist althans behoorde te weten dat de kandidaat door wilde gaan met het spel terwijl hij op de knop drukte, hoe sterker de zaak van de speler wordt.

Rectificatie

Bovendien wordt in de juridische literatuur ook wel verdedigd dat, indien wil en wilsverklaring niet overeenstemmen, gebondenheid aan een overeenkomst kan worden voorkomen middels onmiddellijke rectificatie. In het voorliggende geval heeft de kandidaat terstond zijn verklaring gerectificeerd en aangegeven dat hij niet de wil had om te stoppen. Let wel: op dat moment wist de kandidaat nog helemaal niet dat er € 5.000.000,- in zijn koffer zat. Het argument dat hij nooit door zou hebben willen spelen als er slechts € 50,- in zijn koffer had gezeten, gaat dus niet op.

Onderzoeksplicht

Rechtspraak veronderstelt verder dat men onderzoek doet naar de ware bedoelingen van de ander, indien daar in de gegeven omstandigheden aanleiding voor bestaat. De kandidaat zou de bank (Endemol) en de notaris kunnen verwijten dat zij deze onderzoeksplicht hebben geschonden. Zowel de onverwachte handeling als de onmiddellijke rectificatie van de kandidaat, naast de verbazing bij Linda en het publiek, zouden aanleiding kunnen zijn geweest voor de partijen om zekerheid in te winnen over de wil van de kandidaat. Stemden wil en wilsverklaring wel overeen op het moment dat de kandidaat op de knop drukte? Zo niet, dan zou het misschien eerlijk zijn geweest om door te spelen. De koffer was op dat moment immers nog ongeopend en de opnames zouden zonder probleem opnieuw plaats hebben kunnen vinden.

Omstandigheden spel

Er zijn ook argumenten die pleiten tegen de claim van de kandidaat. Wellicht zou de bank (Endemol) onder de gegeven omstandigheden redelijkerwijs wél hebben mogen aannemen dat de kandidaat -al was het maar een fractie van een seconde- tijdens het slaan op de knop de wil heeft gehad om het spel te beëindigen. Het spel draait immers om stalen zenuwen en onder grote druk kunnen kandidaten beslissingen maken die ze eerder niet hebben aangekondigd.

Spelregel

Daarnaast zou Endemol kunnen stellen dat het hier om een spelregel gaat die voorschrijft dat het spel eindigt zodra er op de knop wordt gedrukt, ongeacht de wil van de kandidaat. Mijns inziens zal het bestaan van deze harde spelregel niet eenvoudig zijn om aan te tonen. Ten eerste stond hier niets over in de spelreglementen. Ten tweede twijfelde zelfs Linda hardop over de betekenis van de rode knop “Nou dan doen we toch net of je het niet gedaan hebt (…) kan dat überhaupt of is het dat als je op een knop slaat dat eeuh (…)?”. Ten derde draait het spel juist om de wil van de kandidaat om door te gaan of te stoppen. De spelers krijgen uitgebreid de tijd om deze wil te vormen. Het slaan op de knop is enkel bedoeld om uiting te geven aan de wil. In de spelregels is niet te vinden wat er gebeurt indien wil en verklaring niet overeenstemmen, aldus valt men in dat geval terug op de wettelijke regels van wilsovereenstemming zoals hiervoor geschetst.

Omvang claim

De aansprakelijkheidsclaim is dus niet bij voorbaat kansloos. Toch is het voor de kandidaat nog te vroeg om te juichen. Het bedrag van € 5.000.000,- zal mijns inziens niet worden toegewezen. Het staat namelijk helemaal niet vast dat de kandidaat de hoofdprijs zou hebben gewonnen indien hij had mogen doorspelen. Bijna niemand speelt immers door tot de laatste koffer. De speler is niet het bedrag van € 5.000.000,- ontnomen, maar slechts de kans om
€ 5.000.000,- te winnen. Dat is een wezenlijk verschil. De rechter zal deze gemiste kans op waarde moeten schatten. Wat zou de speler hebben gewonnen indien hij door zou hebben gespeeld? Bij dit soort kansspelen zeker geen eenvoudige opgave.

Zie ook de visie van Laura Zuydgeest bij RTL nieuws.

Gilyan Parker