Zelfstandige of verkapte werknemer?

Denk bijvoorbeeld aan bedrijven die zich richten op de ‘bel- en bestelmarkt’. Door middel van een plat­form brengen dit soort bedrijven vraag en aanbod bij elkaar. Bij dergelijke construc­ties rijst de arbeidsrechtelijke vraag hoe de verhouding tussen het platformbedrijf en de bezorger of chauffeur moet worden aangeduid. Is er sprake van zelfstandig on­dernemerschap of werknemerschap?

De vraag is relevant voor het bepalen of de arbeidsrechtelijke regels van toepassing zijn. Een arbeidsovereenkomst biedt onder meer ontslagbescherming, recht op door­betaling van loon tijdens ziekte en vakan­tiegeld. Als blijkt dat de opdrachtovereenkomst met de zelfstandige voldoet aan de feitelijke elementen van een arbeidsrelatie, kan er sprake zijn van een arbeidsovereen­komst. De benaming van de opdrachtovereenkomst is niet bepalend voor de vast­stelling van de rechtsverhouding. Zo biedt Uber aan taxichauffeurs de mogelijkheid om via zijn platform actief te zijn op de bel-en bestelmarkt. Chauffeurs moeten zich hiervoor aanmelden op de website of via de app van Uber. De passagier betaalt de ritprijs aan Uber, die vervolgens een deel van het bedrag uitbetaalt aan de chauf­feurs. In een recente zaak speelde de vraag of Uber de cao Taxivervoer moet toepas­sen. Daarvoor moest worden vastgesteld of de chauffeurs werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst of niet.

Gezagsverhouding

De rechters stelden vast dat de chauffeurs arbeid voor Uber verrichten; zij vervoeren via de Uberapp passagiers voor Uber. Uber verweerde zich met de stelling dat het slechts een platform runt waarop chauf­feurs en passagiers met elkaar in contact worden gebracht en overeenkomsten met elkaar kunnen aangaan. Deze stelling volgden de rechters niet. Om toegelaten te worden tot het Uber-platform, moeten chauffeurs namelijk akkoord gaan met de voorwaarden van Uber. Daaruit volgt dat de chauffeurs een overeenkomst aangaan met Uber om vervoersdiensten te verrich­ten. Ook was er volgens de rechters sprake van loon in de zin van de wet: het staat vast dat Uber de chauffeurs een vergoeding als tegenprestatie voor de taxirit betaalt. Vervolgens moest worden vastgesteld of er sprake is van een gezagsverhouding tussen Uber en de chauffeurs. Het bestaan van een gezagsverhouding is het belangrijkste criterium voor de bepaling van het onder­scheid tussen de arbeidsovereenkomst en de opdrachtovereenkomst. De rechters overwogen dat tussen Uber en de chauf­feurs sprake is van een ‘moderne gezags­verhouding’. De chauffeurs konden zich namelijk alleen aanmelden via de Uber-app. De voorwaarden waaronder zij die app kunnen gebruiken, zijn door Uber bepaald en niet onderhandelbaar. De rechters be­sloten dat tussen Uber en de chauffeurs een arbeidsovereenkomst bestaat waarop de cao Taxivervoer van toepassing is.

Wees altijd kritisch op uw samenwerking met zelfstandigen

De Uber-zaak die in dit artikel beschreven is, laat zien dat er in veel gevallen toch sprake kan zijn van een arbeidsovereen­komst in plaats van een opdrachtover-eenkomst. Dit geldt dan ondanks de benaming die is gegeven aan de overeen­komst.

Verplichtingen

Dit betekent ook dat een zelfstandige in uw organisatie formeel een werknemer kan zijn, met alle bijbehorende arbeids­rechtelijke en fiscale verplichtingen voor u als werkgever. Het advies is dan ook om altijd kritisch te zijn bij het aangaan van op-drachtovereenkomsten met zelfstandigen.

Elementen

Het helpt daarbij om goed na te gaan of de opdrachtrelatie voldoet aan de eerder be­sproken elementen, namelijk arbeid, loon, gezagsverhouding en het verrichten van arbeid gedurende een zekere tijd. Dat zijn de elementen die duiden op het bestaan van een arbeidsovereenkomst.

Toetsen

Om risico’s te vermijden kan het daar­naast lonen om juridisch advies in te winnen bij het opstellen van een op-drachtovereenkomst. Het is ook mogelijk om de overeenkomst te toetsen aan de beschreven elementen.

Meer informatie?

Heeft u een vraag? Neemt u dan gerust contact met mij op.

Rechtbank Amsterdam 13 september 2021, ECLI(verkort): 5029.

Dit artikel verscheen eerder in Rendement.