O Tempora o mores

De pandemie zou bijvoorbeeld leiden tot meer empathie en gemeenschapszin, en een positief effect hebben op natuur en milieu. Thuiswerken is volgens gedragsdeskundigen een blijvende, gunstige verandering en verdere digitalisering een direct pluspunt. In de juridische wereld ontstond opwinding toen de rechtspraak kort na de eerste coronatoespraak van premier Rutte rigoureus haar deuren sloot. Kritiek van onder anderen de oud-vicepresident van de Hoge Raad mr. Hammerstein en van vooraanstaande columnisten (‘Rechtspraak, word eens wakker’ en ‘Boven zo’n bef past best nog een mondkapje’) zorgde voor een snelle reactie. De rechtbanken, gerechtshoven en Hoge Raad besloten toch door te werken, maar zo veel mogelijk op afstand en met digitale middelen.

Een poging om tot digitalisering van de rechtspraak over te gaan is in 2018 faliekant mislukt (met een prijskaartje van ruim 200 miljoen euro). Nu is het in korte tijd toch mogelijk gebleken om software te schrijven waardoor veilig met de rechtbank kan worden gemaild. Tot op heden dienden wij ons in contacten met de rechtbank te bedienen van bodes en de prehistorische fax. Er vinden inmiddels zelfs videozittingen plaats, waarbij de advocaat in toga vanachter zijn bureau een pleidooi houdt. Covid-19 zorgt voor vernieuwing. Ik vraag mij af hoelang advocaten in de veranderende tijdsgeest nog verplicht blijven om tijdens zittingen een toga te dragen.

In Amerika loopt men vaak voor op Europa, zeker als het om trends gaat. Advocaten dragen daar geen toga. Nadeel is dat er dan ook niets te verbergen valt. Tijdens de door de coronacrisis noodzakelijke videozittingen en contacten via Zoom leidt dat inmiddels tot opmerkelijke taferelen. In een open brief heeft een rechter in Florida zich namens negentig collega’s beklaagd over de presentatie van de advocaten: ‘It is remarkable how many ATTORNEYS appear inappropriate on camera. One male lawyer appeared shirtless and one female attorney appeared still in bed, still under the covers.’

Wellicht is dit ons voorland, het zou mij niet verbazen. Vorige zomer trof ik tijdens een zitting bij het gerechtshof een Amsterdamse advocaat tegenover mij die een aantal krakers vertegenwoordigde. Mijn tegenpleiter had een korte broek aan, zijn toga kon dat gelukkig verhullen. Dat gold echter niet voor de slippers die hij daaronder droeg. Het gaf de leden van het gerechtshof de gelegenheid om in alle rust de verkalkte teennagels van de raadsman te bestuderen. Besloten werd om de lunch die dag over te slaan.

Deze column is geschreven voor Den Haag Centraal, waarin Raymond de Mooij maandelijks schrijft over wat hij meemaakt in zijn praktijk.