10 mei 2023
Het is bekend: “Europa” ziet het recht op vier weken doorbetaalde vakantie als een grondrecht. Al jarenlang benadrukt het Hof van Justitie van de EU dit zogeheten wezenlijke beginsel van sociaal recht in de rechtspraak.
Op Koningsdag voegde het Hof daar een uitspraak aan toe die gevolgen kan hebben voor de relatie tussen vrijstelling van werkzaamheden en opname van vakantiedagen als onderdeel van een vaststellingsovereenkomst (vso). Daarover aan het slot van dit blog; eerst een kort overzicht van wat die Europese bescherming van vakantiedagen ook al weer voor gevolgen en plichten voor de werkgever met zich brengt.
Artikel 31 van het Handvest van de EU bevat het ‘grondrecht’ op doorbetaalde vakantie, verder uitgewerkt in artikel 7 van de Europese Arbeidstijdenrichtlijn. De Nederlandse wet moet daaraan voldoen. Zo moest bijvoorbeeld al weer 10 jaar geleden de Nederlandse wet worden aangepast teneinde werknemers het recht te geven op opbouw van vakantiedagen tijdens ziekte. Daar staat tegenover dat een zieke werknemer die met vakantie wil gaan, in beginsel ook vakantiedagen moet opnemen. Een arbeidsongeschikte werknemer heeft tijdens vakantie recht op 100% van zijn salaris.
Een werknemer kan zijn recht op de wettelijke vakantiedagen alleen verliezen na een bepaalde termijn; in Nederland is dat de vervaltermijn van zes maanden na het einde van het kalenderjaar waarin de wettelijke dagen zijn opgebouwd. Dus per 1 juli van een jaar. Maar dan nog alléén als de werkgever de werknemer daadwerkelijk in staat heeft gesteld wettelijke vakantiedagen op te nemen en de werknemer over dat verval heeft geïnformeerd.
Tip voor werkgevers: wijs de werknemer er individueel en concreet dit voorjaar op dat zij hun wettelijke vakantiedagen over 2022 op straffe van verlies daarvan dienen op te nemen voor 1 juli 2023, én stel de werknemer dan ook in staat die dagen op te nemen.
Voldoet de werkgever hier niet aan dan behoudt de werknemer dus het recht op de ongebruikte wettelijke vakantiedagen uit het vorige kalenderjaar. En die behoudt hij dan zélfs langer dan vijf jaar, die verjaren dan dus niet meer. Althans dit oordeelde het Gerechtshof Den Haag op 16 november 2021. De A-G bij de Hoge Raad is het met die uitkomst eens, zo blijkt uit de conclusie van begin 2023. Dit najaar zal duidelijk worden of de Hoge Raad óók oordeelt dat als de werkgever zijn zorg- en informatieplicht schendt, de werknemer dan nog jarenlang zijn wettelijke vakantiedagen kan behouden.
Een werknemer heeft dus bij een volledige werkweek recht op vier weken doorbetaalde vakantie. Vrijwel alle werknemers in Nederland hebben recht op meer vakantiedagen, de zogeheten bovenwettelijke vakantiedagen. Voor bovenwettelijke vakantiedagen geldt die Europese bescherming niet: binnen de grenzen van de Nederlandse wet mag een werkgever dus ten nadele van de werknemer afspraken maken. Bovenwettelijke vakantiedagen mogen bijvoorbeeld wél worden afgekocht, mits dit schriftelijk is afgesproken – maar brengt uiteraard kosten met zich mee. Bovenwettelijke vakantiedagen vervallen niet na zes maanden, maar pas na vijf jaar. En de werkgever mag met de werknemer afspreken dat bovenwettelijke vakantiedagen tijdens ziekte maar beperkt worden opgebouwd, of dat bovenwettelijke vakantiedagen maar beperkt kunnen worden meegenomen naar een volgend jaar.
Bij afkoop van bovenwettelijke vakantiedagen en sowieso bij de uitbetaling van vakantiedagen na einde dienstverband moet de werkgever bedenken dat de waarde van een vakantiedag méér is dan het kale salaris. Voor de waarde van een vakantiedag telt namelijk veelal ook mee het vakantiegeld, de gemiddelde bonus, structurele overwerkvergoeding en andere toeslagen. En het is de verantwoordelijkheid van de werkgever om een deugdelijke administratie van vakantiedagen bij te houden, zodat kan worden vastgesteld op hoeveel vakantiedagen de werknemer recht heeft.
Aan deze reeks van verplichtingen voor werkgevers rondom vakantiedagen, lijkt het Hof van Justitie EU op 27 april 2023 in het BMW-arrest toe te voegen dat vrijstelling van werkzaamheden en verplichte opname van vakantiedagen niet samengaan. Deze Europese uitspraak was vrij specifiek en zag op een arbeidsongeschikte werknemer met wie een vroegpensioenregeling was overeengekomen, maar toch. Als je kijkt naar bovenstaande ruime toepassing van de bescherming van het grondrecht op vier weken doorbetaalde vakantie dan zou dit arrest kunnen betekenen dat als een werkgever en werknemer de (standaard-)afspraak maken in een vso dat de werknemer tijdens vrijstelling zijn opgebouwde vakantiedagen opneemt, de werknemer daarna tóch alsnog betaling van de vakantiedagen kan vorderen.
Tip: De Hoge Raad bepaalde op zich al in januari 2000 dat een dergelijke afspraak als deel van een package deal, wat een vso is, geldig is. Toch lijkt het met het oog op deze Europese uitspraak verstandig voortaan in een vso op te nemen dat de werknemer éérst zijn opgebouwde en nog op te bouwen vakantiedagen opneemt en daarna wordt vrijgesteld van werk.
Heeft u juridische vragen of wilt u meer informatie? Neem dan direct contact met ons op.
